| Kabile Açıklaması |
OĞUZLARIN KUVVETLİ, DAYANIKLI BOYU :
KAYI
Oğuzların 24 boyundan biri olan Kayı boyu, Oğuzların Gün Han oğulları koluna bağlı olup simge hayvanı şahindir. Çeşitli devletlerin tarihlerinde gerçekleştirdikleri savaşlarla görülen Oğuzlar hakkındaki ilk toplu bilgiler Kaşgarlı Mahmut’un Divan-ü Lügat-it-Türk adlı eserinde yer almıştır. Oğuzlara ait önemli bilgiler içeren diğer eserler olan Reşideddin’in Camiü’t-Tevarih ve Yazıcıoğlu Ali’nin Selçuk namesi (Tarih-i Al-i Selçuk) sinde Kayı boyu ile ilgili bilgilere sıklıkla rastlanılır. Her iki eserdeki boylar listesinin en başında Kayı boyun yer almıştır. Bu durum Kayıların Oğuzlar arasındaki toplumsal ve siyasal konumunu göstermektedir.
Kayıların unvanı; “muhkem” sözcüğü “kuvvetli, dayanıklı ve kudret sahibi” anlamlarına gelmektedir. Kayı boyunun damgası, iki ok ve Y işaretini andıran bir yaydan ibarettir. Oğuz Kağan’ın oğlu Gün Han oğlu Kayı Han’ın, bu boyun atası olduğu söylenir. Yirmi sene hükümdarlık yapan Kayı’nın nesli, uzun yıllar bu makamda kalmıştır. Bu sebeple Kayı boyu, Oğuz boyları arasında ilk sırada gösterilmektedir. Dede Korkut’un da eserinde, gelecekte hanlığın geri Kayı’ya döneceğini bildirerek, Osmanlıları haber verdiğine inanılır.
Boy hakkında en eski bilgi kaynaklarından birisi olan Oğuz-Name’de, Kayıların 750-1040 yılları arasında hüküm süren Oğuz Devleti’ni ilk zamanlar yönettikleri ancak zamanla yönetimin diğer bir boya geçtiği belirtilir. 1000’lerde yaşamış ünlü bilim adamı Biruni’nin yazdığı “Tefhim” adlı eserinde Kayı boyundan şu şekilde bahseder: “Altıncı iklim doğu Türkler ’in iskân yerinden başlayarak Kayı, Kun, Kırgız, Kimak, Dokuz Oğuz, Türkmen topraklarıyla Farab, Hazar ülkesi ve Hazar Denizi’nin kuzey kısmını içine almaktadır. Bu ifade Kayı boyu o dönemde aslı olan Oğuzlardan ayrı bir kimlik kazandığını ve bugünkü Türkmenistan-Özbekistan dolaylarında yoğun bir kitle halinde yaşadığını gösterir. Kaşgarlı Mahmut’un ünlü eserinde Kayı, 24 Oğuz boyu içerisinde sayılmaktadır. O dönemde yaşamış yazarlardan Mervezi de, Kayıları verdiği 12 Oğuz boy listesinde gösterir.
Selçuklu dönemine ait eserlerde ve tarihi rivayetlerde Selçuklu ordusunu oluşturan Oğuzların İç Oğuz ve Dış Oğuz olarak ikiye ayrıldığı; ordunun sağ kanadını Kayı ve Bayat boylarının reislerinin, sol kanatlarını Peçenek ve Çavuldur boylarının reislerinin yönettiği belirtilir. Ordunun bel kemiğini oluşturan Kayı boyu yönetimde de etkili olmuştu. Bu etkinlik zamanla öylesine artmıştı ki Selçuklu hükümdarı Tuğrul Bey’in adına basılan 1063 yılına ait sikkeler ve altın rozetlerde Kayı boyunun damgaları olan IYI simgesi yer almıştı. Kayılar gerek sahip oldukları nüfus gerekse ordu ve yönetim alanında etkinlikleri sonucunda Selçuklu hükümdarlarının Anadolu’nun fethi ile görevlendirilmişti. Bu fetih hareketleri sonucu Anadolu’daki birçok kışlak ve yazlık arazi başta Kayı boyu olmak üzere çeşitli boylara dağıtılmış, böylece Anadolu Türk yurdu olmaya başlamıştı. Gelen Kayı toplulukları zamanla Osmanlı Devletinin kurulmasını sağlamış, onun kuruluşunda esas grubu teşkil etmişlerdi. Devletin zamanla sınırlarının artması ile Kayılar Rumeli’nin fetih ve iskânına katılmışlardı.
Osmanlı Devleti kurucusu Osman Gazi’den itibaren Kayı boyunun damgaları kullanılmaya başlanmıştı. Sultan İkinci Murad, soyunun bu boya mensubiyetini göstermek için, sikkelerine, Kayı boyuna ait iki ok ve bir yaydan oluşan damgayı koydurmuştur. Ayrıca bu dönemde yazılan Yazıcıoğlu Ali’nin eserinde Kayı boyu hakkında anlattığı efsanevi olaylar önem arz eder. Yazıcıoğlu eserinde Kayıların Selçuklu döneminden beri töre adı verilen sözlü kurallara uyduğunu, Oğuz Han’a ait olduğu söylenen bu emir ve kanunları aynı şekilde koruduğunu belirtir. İkinci Murat’tan sonraki padişahların bastırdıkları sikkelerde (paralarda) görülmeyen Kayı damgası, Kanuni dönemine dek çeşitli eşya ve silâhlar üzerine vurulmuş, böylece boya bağlılık sürdürülmüştür. |
|
